مقدمه
شهیدان رئیسی و امیر عبداللهیان سال ۱۴۰۰ در شرایطی دولت و وزارت امور خارجه را تحویل گرفتند که کشور در سراشیبی نزاع آشکار با همسایگان بود. حذف دوگانه تقلبی میدان – دیپلماسی از جمله اتفاقات مهم در دولت رئیسی بود. شهید سید ابراهیم رئیسی در ابتدای دوره ریاستجمهوری خود وعده داد سیاست خارجی دولت محدود به برجام نخواهد بود و روابط با تمام کشورهای دنیا بهویژه کشورهای همسایه را پیگیری خواهد کرد. در همین چارچوب شهید حسین امیر عبداللهیان در جایگاه وزارت امور خارجه قرار گرفت. نتیجه این راهبرد را میتوان در نوع مواجهه کشورهای جهان بهویژه همسایگان نسبت به شهادت رئیسجمهور و وزیر امور خارجه مشاهده کرد. نگاهی به سابقه تاریخی ارتباط جمهوری اسلامی ایران با کردهای عراق نشان میدهد که ایران همواره بهترین دوست برای کردهای عراق بوده و در صحنههای مختلف از جمله اتفاقات و حوادث چند دهه اخیر بهترین همراه و پناهگاه برای آنها بوده و در این حوادث از هیچ کمکی برای ارائه به کردهای عراق دریغ نکرده است. حمایتهای ایران از کردهای عراق تا جایی است که نچیروان بارزانی در دیدار با رئیسجمهور اسلامی ایران نیز به آن اشاره کرد و گفت: «شالوده عراق جدید و روابط امروز فیمابین برآمده از همکاری مبارک ایران و عراق است و لذا ایران برای ما صرفاً یک همسایه نیست. اگر انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی نبود، معلوم نبود حرکت کُرد امروز چه سرنوشتی داشت. رعایت حرمت این همکاریها و تعاملات خط قرمزی است که ما هرگز از آن عبور نخواهیم کرد». تأکید بارزانی بر اهمیت روابط تهران – اربیل و تهران – بغداد نشاندهنده جایگاه ایران در تحولات منطقهای است، موضوعی که هر چند کشورهای غربی به دنبال ایجاد چالش در آن هستند؛ ولی علیرغم همه توطئههای صورتگرفته، این جایگاه و نقش نهتنها کاهش پیدا نکرده؛ بلکه افزایش چشمگیری نیز داشته است بهگونهای که ایجاد آرامش در عراق بدون مشارکت و حضور ایران امری غیرممکن تلقی میشود.
چالشها و فرصتها
روابط ایران و کردستان عراق گرچه در طی دهههای گذشته دارای فراز و نشیبهای متعددی بوده ولی دید ایران به کردستان عراق همواره برادرانه بوده است. بهواسطه همین دید ایران و سپهبد شهید حاجقاسم سلیمانی در شرایطی که همه اقلیم کردستان عراق را در زمان حمله داعش تنها گذاشته بودند، مردانه از آنان حمایت کرده و بلافاصله با ارسال تجهیزات و مهمات و همچنین نیرو، تهدید داعش بر تصرف اقلیم کردستان را خنثی ساخت. این موضوع بارهاوبارها توسط مقامات اقلیم همچون مسعود بارزانی عنوان گشته و در سفر اخیر نیچروان بارزانی و دیدار وی با شهید آیتالله رئیسی بار دیگر توسط وی نیز مورد اشاره قرار گرفت.
اقلیم کردستان عراق از قبل انقلاب ۱۳۵۷ پایگاهی برای عوامل رژیم صهیونیستی بود. دو خاندان بر این اقلیم حاکم هستند که یکی از آن دو روابط ویژهای با تلآویو دارد. پیوند عوامل صهیونیست با تجزیهطلبان تبدیل به چالش امنیتی برای ایران شده بود. نیروهای مسلح ایران در سالهای ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ نقاط حضور عوامل رژیم صهیونیستی در این منطقه را هدف قرار دادند. در دولت شهید رئیسی هماهنگی دیپلماسی و نیروی نظامی به نقطهای رسید که «نچیروان ادریس مصطفی بارزانی» رئیس اقلیم کردی عراق پس از سه سال به ایران سفر کرد تا روابط تهران – اربیل را ارتقا دهد، البته عملیات «وعده صادق» نیز کاتالیزور این واقعه بود. در این راستا، شهید رئیسی با اشاره به اینکه دولت و ملت ایران، امنیت عراق را بهمثابه امنیت خود میشمارند، افزود: ما نسبت به حسننیت و دوستی برادران عراقی و کرد خود اطمینان داریم، اما باتوجهبه کینهورزی دشمنان از جمله رژیم صهیونیستی علیه ملت ایران، انتظار داریم دولت عراق و اقلیم کردستان به طور مطلق از هرگونه سوءاستفاده عناصر دشمن صهیونیستی و عناصر ضدانقلاب از خاک این منطقه علیه ایران جلوگیری به عملآورند.
مقامات کردستان عراق بهخوبی این نکته را دریافتهاند که ارتباط با رژیم صهیونیستی نهتنها دستاورد خاصی نخواهد داشت، بلکه ارتباط با اسرائیل خشم و نارضایتی بهترین دوستان کردستان عراق یعنی همسایگانی همچون ایران را در پی خواهد داشت. اسرائیل در طی سالهای اخیر سعی داشت که با سرمایهگذاری بر روی بازیگران کوچکتر و ضعیفتر در منطقه، وعدههای فراوان آنان را به ابزاری برای فشار به دولتهای منطقه تبدیل کرده و با سوءاستفاده از آنان دولتهای منطقه را به توقف فشار بر اسرائیل وادار کند. در همین راستا، کردستان عراق یکی از گزینههای این طرح شوم صهیونیستی به شمار میآمد و اسرائیل سعی بر این داشت که با حضور در منطقه کردستان عراق و ارتباط با اقلیم کردستان عراق، اهرم فشاری بر ایران و عراق در مسیر محور مقاومت ایجاد کند. این ارتباط کردستان عراق و اسرائیل، در طی سالهای اخیر منجر به بهرهبرداری و سوءاستفاده اسرائیل و همچنین و بدگمانی همسایگان اقلیم و دولت عراق نسبت به این مسئله شد. بدون شک در شرایطی که خشم از جنایات اسرائیل در غزه به اوج خود رسیده است هرگونه ارتباطی از سوی گروه، مقام یا نهاد و دولتی در منطقه ضرر محض و ننگی بزرگ برای آنان به شمار آمده و سودی سرشار برای اسرائیل به ارمغان میآورد.
نتیجهگیری
شهید آیتالله رئیسی در سیاست خود نسبت به عراق همواره خواستار عراقی امن و قوی بودند و تأکید داشتند که جمهوری اسلامی ایران نه در لفظ بلکه در عمل امنیت عراق را امنیت خود میداند و در این مسیر خون دو ملت در یکدیگر عجین شده است. همچنین بر این باور بودند که روابط بین ایران و عراق باید روند رو به پیشرفت خود را ادامه دهد تا دشمنان دو کشور و در رأس آنها رژیم صهیونیستی ناامید شوند. در دو دهه گذشته مهمترین خطوط قرمز اعلامی و اعمالی ایران دررابطهبا کردستان عراق، حضور رژیم صهیونیستی در این منطقه و همچنین استقرار گروهکهای تجزیهطلب کرد در مرزهای عراق و ایران هست. این دغدغه امنیتی که در طی دهه گذشته محور مهمترین رایزنیهای مقامات سیاسی و امنیتی ایران و عراق بود، سرانجام به توافق امنیتی ایران و عراق در سال گذشته منجر گشته و ضربالاجلهای متعددی برای مقامات عراقی و همچنین مقامات اقلیم کردستان عراق تعیین شد.
بدون دیدگاه